> >
|
Witaminy |
|
Witaminy są to substancje organiczne katalizujące rozmaite przemiany metaboliczne w żywych organizmach, zbliżone w swych właściwościach do enzymów i do hormonów. Pochodzą głównie z pożywienia, niektóre tworzone są w samym ustroju przez bakterie przebywające w przewodzie pokarmowym.
Podział witamin |
Witaminy dzielą się na dwie grupy w zależności od rozpuszczalności w wodzie (witaminy z grupy B, witamina C) lub w tłuszczach (witaminy A, D, E, K, F). |
|
Amid kwasu nikotynowego (niacyna, witamina
B3) - odgrywa zasadniczą rolę w produkcji neuroprzekaźników mózgu oraz przy przetwarzaniu przez mózg węglowodanów na energię. W organizmie ludzkim może być syntetyzowana z tryptofanu. Produkty roślinne bogate w witaminę B3: buraki, drożdże piwne, orzeszki ziemne, pestki słonecznika.
Beta-karoten (prowitamina
A) - żółtawy pigment. U ssaków z jednej cząsteczki beta-karotenu powstają w wątrobie 2 cząsteczki aktywnej witaminy A. Produkty roślinne bogate w beta-karoten: morele, szparagi, brokuły, melon kantalupa, marchew, cykoria, endywia, sałata lodowa, jarmuż, dynia, szpinak, cukinia, bataty.
Biotyna - koenzym w reakcjach metabolizmu tłuszczu, białka i węglowodanów.
Cholina - należy do grupy witamin B. W mózgu jest przetwarzana na neuroprzekaźnik, acetylocholinę. Produkty roślinne bogate w cholinę: kiełki pszenicy, orzeszki ziemne, masło z orzeszków ziemnych, mąka pszenna pełnoziarnista, biały ryż, orzechy Pecan, kapusta, kalafior, cieciorka, soczewica, soja, groch.
Kwas foliowy - konieczny do syntezy DNA, wraz z witaminą B12. Przekształca toksyczne produkty uboczne metabolizmu białkowego na dobroczynne aminokwasy. Produkty roślinne bogate w kwas foliowy: jęczmień, fasola, drożdże piwne, cykoria, endywia, owoce (prawie wszystkie), cieciorka, zielone warzywa liściaste (prawie wszystkie), soczewica, pomarańcze, groch, ryż brązowy, soja, pędy, kiełki pszenicy.
Kwas pantotenowy - odgrywa zasadniczą rolę w produkowaniu energii mózgu. Potrzebny jest do syntezy acetylocholiny. Pomaga w stresogennych sytuacjach. Produkty roślinne bogate w kwas pantotenowy: drożdże piwne, brokuły, bataty, fasola, groch, soczewica, pełnoziarniste produkty mączne.
Pirydoksyna (witamina
B6) - stymuluje optymalną wydajność umysłową, biorąc udział w transporcie i metabolizmie aminokwasów, z których mózg wytwarza neuroprzekaźniki. Wymaga witaminy B2. Pomaga w rozkładzie glikogenu, który jest formą magazynowanie glukozy, podstawowego paliwa mózgu. Produkty spożywcze bogate w pirydoksynę: awokado, banany, otręby (pszenne i ryżowe), drożdże piwne, marchew, orzechy laskowe, soczewica, ryż (brązowy), soja, pestki słonecznika, melon kantalupa, kiełki pszenicy, mąka pełnoziarnista.
Tiamina (witamina
B1) - konieczna do odpowiedniego metabolizmu mózgu i nerwów. Produkty roślinne bogate w tiaminę: drożdże piwne, cieciorka, fasola, brązowy ryż, suszone pestki słonecznika, kiełki pszenicy, pistacje, mąka pszenna pełnoziarnista.
Witamina A (retinol) - jedna z witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Wspomaga proces wzrostu, wpływa na zdrowie skóry i tkanki nabłonkowej. Zapobiega kurzej ślepocie. Zawarta jest w żółtopomarańczowych owocach i warzywach (marchew, dynia, papaja, pomidory, melony, awokado), ciemnozielonych liściastych warzywach (szpinak, jarmuż, brokuły). Występuje w dwóch różnych formach: jako beta-karoten (w roślinach) lub retinole (w pokarmach pochodzenia zwierzęcego). Nadmiar witaminy A jest szkodliwy. Spożycie codziennie jednej marchwi lub 3 do 4 pomidorów pokrywa zapotrzebowanie na witaminę A.
Witaminy grupy B - patrz tiamina (B1), kwas pantotenowy (B5), pirydoksyna (B6), kwas foliowy (B9). Współdziałają w syntezie prostaglandyn, substancji hormonopodobnych, sterujących przemianą materii. Ich obecność jest konieczna do uaktywnienia limfocytów.
ryboflawina (witamina B2) - migdały, grzyby, ser, wątroba
niacyna, patrz amid kwasu nikotynowego (B3 lub PP): drożdże piwne, orzeszki ziemne, wątroba
biotyna (B8, H) - mączka sojowa, orzechy włoskie, migdały, pomidory, żółtko jajek, wątroba
Witamina B12 (kobalamina) - niezbędna do syntezy czerwonych krwinek. W większych ilościach występuje, oprócz mięsa, tylko w żółtku. Wegetarianie mogą potrzebować dodatkowych ilości witaminy B12 w postaci preparatów farmaceutycznych.
Witamina C (kwas askorbinowy) - bierze udział w procesach utleniania-redukcji w organizmie, uczestniczy w syntezie białek, wzmacnia tkankę łączną (włókna kolagenowe, naczynia krwionośne). Jest niezbędna dla układu odpornościowego. Laureat nagrody Nobla, Linus Pauling, zalecał zażywanie dużych ilości witaminy C. Znajduje się ona w owocach cytrusowych, owocach dzikiej róży, kiszonej kapuście, malinach, borówkach, cebuli, szpinaku, groszku zielonym, sałacie, papryce, kalarepie. Jeden owoc kiwi albo jedna średniej wielkości pomarańcza pokrywają dzienne zapotrzebowanie na witaminę C. Nadmiar witaminy C wydalany jest w moczu.
Witamina D - pomaga przyswajać wapń, jest niezbędna do budowy kości i zębów. Znajduje się tylko w rybach i tłuszczu pochodzącym z rybich wątróbek. Na niedobór witaminy D są bardziej narażone niemowlęta i osoby pozbawione światła słonecznego, jak również osoby stosujące ścisłą dietę wegetariańską.
Witamina E (tokoferole) - ma właściwości przeciwutleniające; przerywa łańcuch reakcji rodnikowej.