> >
|
Słowniczek pojęć |
|
Acetylocholina - neuroprzekaźnik mający wpływ na pamięć, zmysły i ruchy mięśni. Wytwarzana jest z choliny.
Anaboliczna substancja - lek, hormon lub składnik odżywczy, który powoduje wzrost.
Antyutleniacz - substancja, która dezaktywuje szkodliwą część wolnych rodników, np. witaminy A, B1, B5, B6, C, E, beta - karoten, selen, cynk, kwas moczowy, koenzym Q10.
Askorbinowy kwas - patrz witamina C.
ATP (adenozynotrójfosforan) - uniwersalna cząsteczka energii w przyrodzie, powstaje w mitochondrium. Kiedy ulega rozszczepieniu przez enzymy, zostaje wyzwolona energia, która służy funkcjom komórki.
Cholesterol - sterol (alkohol alicykliczny) wytwarzany w wątrobie, tkance nerwowej i innych komórkach. W osoczu występuje jako składnik lipoprotein, z czego połowa w LDL. Organizm używa cholesterolu przy syntezie hormonów i błon komórkowych. Zjawiskiem patologicznym jest odkładanie się cholesterolu w ściankach naczyń krwionośnych (miażdżyca) i tworzenie się złogów w postaci kamieni żółciowych. Problem zawartości cholesterolu jest powiązany z ilością i jakością spożywanego tłuszczu, a zwłaszcza nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT).
Chromoproteidy - białka zawierające złożone układy barwne (hem, chlorofil, składniki witamin, metale), pełnią funkcję enzymów.
DMAE (dwumetyloaminoetanol) - składnik odżywczy dostarczający surowców do syntezy choliny oraz neuroprzekaźnika acetylocholiny. DMAE podwyższa nastrój, poprawia pamięć i zdolności uczenia się. Znajduje się w owocach morza, sardynkach i anchois.
Dopamina - neuroprzekaźnik niezbędny dla dobrej koordynacji ruchowej, odporności organizmu, regulacji wydzielania insuliny, energii fizycznej, myślenia, krótkotrwałej pamięci, emocji.
Enzymy - substancje katalizujące (przyspieszające) reakcje chemiczne. Są białkami prostymi lub złożonymi. Białka złożone składają się z dużej cząsteczki białkowej (apoenzymu) i niebiałkowego składnika, należącego przeważnie do grupy witamin B. W zależności od siły połączenia obu składników fragment niebiałkowy nazywany jest grupą prostetyczną lub koenzymem (luźne powiązanie). Ten sam koenzym może łączyć się z różnymi apoenzymami. Enzymy wykazują wysoką specyficzność w stosunku do substancji, której przemiany katalizują. Według sposobu działania dzieli się około 700 enzymów na 6 klas:
- oksydoreduktazy - katalizują reakcje odłączania i przyłączania atomów wodoru do cząsteczek substratu (cząsteczka aktywowana) oraz przenoszenia elektronów (NAD, NADP, FAD, ubichinon, kwas liponowy, cytochromy),
- transferazy - katalizują reakcje przenoszenia grup aminowej, fosforanowej, acylowej, glikozydowej (kwas foliowy, biotyna, koenzym A, pirydoksyna),
- hydrolazy - katalizują reakcje hydrolizy (amylazy, peptydazy, lipazy),
- liazy - katalizują rozrywanie wiązań (dezaminaza),
- izomerazy - katalizują przemiany w obrębie jednej cząsteczki (izomeryzacja, racemizacja),
- ligazy - katalizują reakcje syntezy.
Fosfolipidy - są składnikiem każdej komórki zwierzęcej i roślinnej. Szczególnie dużo znajduje się ich w tkance nerwowej oraz dojrzałych nasionach roślin oleistych. Wykazują powinowactwo do wody i do tłuszczów, dzięki czemu odgrywają ważną rolę w przenoszeniu różnych związków przez błony biologiczne. W naturalnym stanie występują głownie w formie kompleksów z białkami (lipoprotein). Są bardzo ważnym składnikiem osocza krwi.
Gingko biloba - ekstrakt z miłorzębu. Wzmaga metabolizm mózgu stymulując syntezę ATP, pomagając w metabolizmie glukozy i zapobiegając tworzeniu się skrzepów w tętnicach mózgowych.
Glikoproteidy - białka złożone zawierające węglowodany w postaci cukrów prostych lub złożonych i ich pochodnych (aminocukry). Pełnią funkcję hormonów, substancji obronnych, substancji grupowych krwi.
Glutation - naturalny trójpeptyd, bierze udział w procesach utleniania-redukcji.
Hormon - substancje wytwarzane w gruczołach wewnątrzwydzielniczych lub wyspecjalizowanych grupach komórek, przekazywane przez nie wprost do krwi, mające silne pobudzające lub hamujące działanie na procesy biochemiczne, poprzez które przejawia się ich regulacja i sterowanie czynnościami różnych tkanek i narządów.
Obecność hormonów jest niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów życiowych (homeostaza). Hormony pełnią funkcje przekaźników informacji pomiędzy układem hormonalnym i nerwowym, a resztą organizmu.
Pod względem chemicznym hormony stanowią niejednolitą grupę związków, dlatego można je podzielić na: hormony o budowie białkowej (polipeptydy i oligopeptydy), hormony steroidowe oraz hormony będące pochodnymi aminokwasów.
Inozytol - Jest cukrem znajdującym się w mięśniach i błonach komórkowych. Stymuluje sen, kiedy używa się go z B3. Produkty roślinne bogate w inozytol: fasola, melon kantalupa, cieciorka, soczewica, orzechy, płatki owsiane, brązowy ryż, kiełki pszenicy i większość pełnych ziaren.
Katecholaminy - grupa neuroprzekaźników mózgu, łącznie z noradrenaliną i dopaminą.
Koenzym Q10 - substancja służąca do syntezy ATP. Działa jako neutralizator wolnych rodników, rozpuszczając tłuszcz i pomagając w regulacji przewodzenia w sercu. Bogatym źródłem koenzymu Q są owoce morza oraz biały tuńczyk albacore.
L-arginina - produkty roślinne bogate w L-argininę: spirulina (wodorost), soja (prażona na sucho), dynia (pieczona w wysokiej temperaturze), groch (gotowany), cieciorka, soczewica, tofu , fasola (navy beans, great northern beans, broadbeans).
LDL - lipoproteiny o małej gęstości.
Lecytyna - jest źródłem choliny, która z kolei jest prekursorem neuroprzekaźnika acetylocholiny.
L-karnityna - przenosi tłuszcz do miejsca spalania w każdej komórce. W przypadkach zwiększonego zapotrzebowania (starzenie się, stres, wysiłek fizyczny, wysokie spożycie białek i tłuszczów, przewlekła choroba) organizm może być pozbawiony jej zapasu.
Lipidy - grupa tłuszczopodobnych związków organicznych, występujących zwykle łącznie z tłuszczami i olejami naturalnymi.
Do lipidów należą: woski, fosfatydy, cerebrozydy, sterydy, karotenowce i lipoproteidy. Lipidy odgrywają ważną rolę w procesach odżywiania i rozmnażania komórek.
Lipoproteidy - białka połączone z tłuszczowcami (glicerydy, cholesterol). Wchodzą w skład błon, osocza, białej substancji mózgu.
L-tryptofan - aminokwas. Jest surowcem, z którego organizm wytwarza serotoninę, melatoninę oraz niacynę (witamina B3). Te produkty metabolizmu L-tryptofanu sprowadzają spokojny sen. Produkty spożywcze bogate w białko zawierają bogate ilości aminokwasów, które współzawodniczą z L-tryptofanem o dostęp do mózgu i mają tendencję do rozbudzania mózgu. Zawierają one bowiem duże ilości L-fenyloalaniny i L-tyrozyny, które stymulują wytwarzanie neuroprzekaźnika noradrenaliny. Produkty spożywcze bogate w L-tryptofan: spirulina (wodorost), dynia (pieczona w wysokiej temperaturze), mleko, ziemniak pieczony ze skórką, pszenica mielona, natka pietruszki (gotowana) , warzywa kapustne, banany, pestki słonecznika.
L-tyrozyna - aminokwas, którego mózg używa do syntezy neuroprzekaźników noradrenaliny i dopaminy, koniecznych do uzyskania jasności i szybkości myślenia, długotrwałej pamięci oraz poczucia równowagi i przytomności umysłu. Produkty roślinne zawierające L-tyrozynę: tofu, warzywa (fasola, groch, soczewica).
Neuroprzekaźniki - związki chemiczne przenoszące impulsy pomiędzy komórkami nerwowymi.
Neuroprzekaźnik inhibitor - neuroprzekaźnik, który obniża elektrochemiczną aktywność neuronów, np. GABA, serotonina.
Noradrenalina - neuroprzekaźnik pomagający w czuwaniu, koncentracji, działaniach motywacyjnych, wywołujący agresję. Jest wytwarzany w mózgu z aminokwasów L-fenyloalaniny i L-tyrozyny.
Palmitynian askorbylowy - rozpuszczalna w tłuszczu postać witaminy C, antyutleniacz. Może przenikać ścianki komórki, działa wewnętrznie. Jest syntetyzowany w laboratorium, nie ma go w produktach spożywczych.
Prekursor - związek chemiczny, który może być przetworzony przez organizm na inny.
Serotonina - neuroprzekaźnik inhibitor biorący udział w procesach snu.
Wolny rodnik - wysoko reaktywny atom lub cząsteczka z jednym lub większą liczbą niesparowanych elektronów. Często, gdy wolny rodnik reaguje z inną cząsteczką, jednym z produktów reakcji jest następny rodnik. Wolne rodniki mogą być wytwarzane w zwykłych procesach metabolicznych; pod wpływem promieniowania słonecznego (fotoliza), promieniowania bogatego energetycznie (radioliza) lub ultradźwięków oraz w trakcie rozkładania się szkodliwych tłuszczów w organizmie. Uważa się, że wolne rodniki mają wpływ na proces starzenia się, powodują raka, choroby krążenia i inne. Obrona organizmów żywych przed wolnymi rodnikami polega na usuwaniu ich za pomocą tzw. pułapek wolnorodnikowych, czyli związków, które reagując z nimi niszczą je, a jednocześnie nie tworzą w ich miejsce wolnych rodników.